Xây dựng và phát triển vùng nguyên liệu gắn với sản phẩm OCOP theo chuỗi giá trị

Hiện nay, trên địa bàn tình đã hình thành được các vùng nguyên liệu tập trung phục vụ cho chế biến và phát triển sản phẩm OCOP, trong đó:

Lĩnh vực trồng trọt, diện tích lúa, gạo được sản xuất theo chuỗi giá trị đạt khoảng 10,0 nghìn ha (chiếm 4,25% diện tích sản xuất toàn tỉnh), diện tích sản xuất lúa theo hướng hữu cơ khoảng 280 ha (tại huyện Thiệu Hóa; thị xã Bỉm Sơn); mô hình sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP với diện tích 200 ha (tại huyện Nông Cống; huyện Hà Trung; huyện Ngọc Lặc và Thạch Thành, Quan Hóa); diện tích rau được sản xuất theo chuỗi giá trị trên địa bàn tỉnh đạt 8.560 ha, chiếm 17% diện tích sản xuất toàn tỉnh; trong đó, rau được cung cấp thông qua các chuỗi liên kết sản xuất, cung ứng thực phẩm an toàn có xác nhận đạt 53,1%; diện tích trồng cây ăn quả 21,68 nghìn ha, sản lượng 30,48 nghìn tấn/năm, vùng tập trung thâm canh chủ yếu ở các huyện: Thọ Xuân, Như Xuân, Yên Định, Thạch Thành, Cẩm Thủy, Vĩnh Lộc, Triệu Sơn,...

Lĩnh vực chăn nuôi, trên địa bàn tỉnh có nhiều doanh nghiệp chăn nuôi đang đầu tư, phát triển liên kết để phát triển các trang trại chăn nuôi, như: Công ty CP ( liên kết gia công 92 trang trại lợn, 42 trang trại gia cầm); Công ty CJ (18 trang trại lợn); Công ty Japfa Việt Nam (04 trang trại lợn, 125 trang trại gia cầm); Công ty Mavin (4 trang trại lợn); Golden (45 trang trại gia cầm) Greechiken (18 trang trại gia cầm); Công ty Phú gia (20 trang trại gia cầm, 03 trang trại lợn);

Lĩnh vực lâm nghiệp, đã hình thành được các vùng tập trung, thâm canh phát triển vùng nguyên liệu gỗ lớn tập trung cho công nghiệp chế biến toàn tỉnh đạt 56 nghìn ha, trong đó có khoảng 5% diện tích rừng trồng gỗ được liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thu; 4.525,74 ha rừng trồng gỗ được cấp chứng chỉ rừng FSC gắn với bao tiêu sản phẩm từ rừng; có trên 128 nghìn ha rừng tre, luồng, vầu chủ yếu tập trung tại các huyện miền núi, trong đó vùng tập trung, thâm canh phát triển vùng trồng luồng thâm canh với diện tích đạt 30 nghìn ha..

Lĩnh vực thủy sản, Tổng diện tích nuôi trồng 20.700 ha, trong đó nuôi nước mặn, lợ 6.700 ha, nuôi nước ngọt 14.000 ha ngoài ra còn có các sản phẩm nuôi biển khác. Sản lượng thủy sản cung cấp hàng năm ra thị trường 216.500 tấn, trong đó khai thác 142.000 tấn,  nuôi trồng 74.500 tấn đáp ứng được các yêu cầu về nguyên liệu cho sản xuất các sản phẩm OCOP nước mắm, mắm, thủy sản khô, ..

Thông qua liên kết, các chủ thể OCOP đã cùng với các doanh nghiệp, Hợp tác xã, tổ hợp tác và hộ nông dân hình thành 1.478 chuỗi cung ứng – tiêu thụ trong lĩnh vực trồng trọt, 269 chuỗi liên kết trong chăn nuôi; 7 chuỗi liên kết trong lâm nghiệp; 24 chuỗi liên kết trong thủy sản; 35 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, hỗ trợ xây dựng được 32 mô hình HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với chuỗi giá trị bền vững. Một số chủ thể OCOP đã có với các vùng nguyên liệu quy mô lớn như: Công ty TNHH Thương mại Lựu Sướng trên 200 ha lúa, HTX sản xuất nếp hạt cau Vĩnh Thịnh gần 100 ha lúa nếp, Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Yên Lạc hơn 25 ha dong riềng, Hợp tác xã dịch vụ tổng hợp Thọ Thanh với 2,5 ha Dưa vàng, Hợp tác xã nông lâm nghiệp Bình Sơn hơn 300 ha chè…

Vùng nguyên liệu chè của Hợp tác xã nông lâm nghiệp Bình Sơn

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc xây dựng và phát triển vùng nguyên liệu gắn với phát triển sản phẩm OCOP trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều tồn tại hạn chế do các nguyên nhân như: xây dựng các vùng nguyên liệu đạt chuẩn theo các tiêu chí hữu cơ, an toàn, VietGAP, GlobalGAP, xây dựng mã vùng trồng, thương hiệu vùng trồng cho sản phẩm OCOP chưa được các địa phương và chủ thể OCOP quan tâm đúng mức. Thực tiễn hoạt động liên kết giữa các chủ thể còn ít, chưa tương xứng với tiềm năng phát triển nông nghiệp của tỉnh. Vẫn còn một số mô hình liên kết giữa nông dân và chủ thể OCOP thiếu bền vững, dễ đổ vỡ do các bên phá vỡ hợp đồng mà thiếu tính định hướng của Nhà nước cũng như các chế tài đủ mạnh để xử lý vi phạm. Các sản phẩm chủ lực, sản phẩm đặc trưng đủ sức cạnh tranh trên thị trường, đặc biệt là thị trường xuất khẩu. Năng lực sản xuất, chế biến, tiêu thụ của các cơ sở trên địa bàn tỉnh nói chung, sản phẩm nông nghiệp của tỉnh còn thấp; hoạt động chế biến quy mô nhỏ, sơ chế vẫn là chủ yếu ở nhiều sản phẩm mà chưa có chế biến sâu đã hạn chế hiệu quả, giá trị gia tăng thấp và thiếu sức cạnh tranh. Hoạt động sản xuất, chế biến và tiêu thụ của người dân và doanh nghiệp, HTX còn thiếu thông tin về thị trường, trong khi công tác định hướng sản xuất, quy hoạch vùng nguyên liệu, xây dựng hệ thống thông tin, thống kê, dự báo của các ngành có liên quan còn nhiều hạn chế.

Để tiếp tục Xây dựng và phát triển vùng nguyên liệu gắn với sản phẩm OCOP theo chuỗi giá trị trong thời gian tới, một số giải pháp cần được quan tâm chú trọng.

(1) Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền để giúp người dân và cộng đồng nắm được mục đích, yêu cầu, tiêu chuẩn, chính sách và nâng cao nhận thức về công tác phát triển bền vững và chủ động nguồn nguyên liệu trong sản xuất sản phẩm OCOP.

(2)Tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi; xây dựng vùng sản xuất hàng hóa tập trung, ứng dụng công nghệ cao gắn với bảo quản, chế biến. Đồng thời, khuyến khích người dân ứng dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn, như VietGAP, GlobalGAP...; xây dựng mã số vùng trồng tạo thuận lợi cho việc kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Đặc biệt, việc triển khai Nghị quyết số 185/2021/NQ-HĐND của HĐND tỉnh về chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn, nông dân trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2022-2025, đã và đang góp phần hỗ trợ thúc đẩy hình thành và phát triển các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn, cũng như khuyến khích các chủ thể thực hiện những giải pháp nâng cao chất lượng sản phẩm OCOP.

(3) Tiếp tục hỗ trợ các chuỗi liên kết sản phẩm OCOP từ sản xuất đến tiêu thụ, đặc biệt chú ý đến việc trồng, chăm sóc và chế biến đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Chú trọng việc đạt các chứng nhận trong nước và quốc tế đối với các sản phẩm OCOP như: VietGAP, GlobalGAP, HACCP, sản xuất theo hướng hữu cơ… Nhân rộng, áp dụng các hệ thống quản lý, mô hình, công cụ cải tiến năng suất chất lượng như: ISO 9001, ISO 22000… hỗ trợ hoạt động sở hữu trí tuệ, chỉ dẫn địa lý.

(4) Đẩy mạnh hỗ trợ xúc tiến thương mại, kết nối cung – cầu cho sản phẩm OCOP thông qua các hội chợ, triển lãm, để thúc đẩy liên kết, quảng bá sản phẩm, phát triển thị trường tiêu thụ nông sản; tạo điều kiện và hỗ trợ các doanh nghiệp trong tỉnh kết nối với các doanh nghiệp trong và ngoài nước  để phát triển thị trường tiêu thụ nội địa và xuất khẩu

             (5) Bên cạnh sự hỗ trợ của Nhà nước, các chủ thể OCOP của tỉnh cần phải nâng cao năng lực tài chính, ưu tiên đầu tư cơ sở hạ tầng vùng nguyên liệu, hệ thống kho bãi, dây chuyền sản xuất, chế biến và chủ động xúc tiến thương mại, đưa các sản phẩm lên sàn thương mại điện tử để mở thêm cơ hội giới thiệu sản phẩm đặc trưng tới người tiêu dùng.

Nguyễn Thị Kim Chi

                                     Chuyên viên - phòng Chế biến và Phát triển thị trường

    Chi cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường